Ας Καταθέσουμε Τη Σκέψη Μας, Όχι Μόνο Τη Λύπη Μας

Μαριάννα Τζιαντζή

Ο Θάνος Μικρούτσικος διαμόρφωσε τα μουσικά γούστα της γενιάς του αλλά και των μετέπειτα γενιών. Δεν ήταν λαϊκός συνθέτης με την παραδοσιακή έννοια, όμως έκανε κάτι πολύ πιο φιλόδοξο: επαναπροσδιόρισε την έννοια του λαϊκού.

Ο Θάνος Μικρούτσικος δεν εξέφρασε απλώς τις γενιές του Πολυτεχνείου, της μεταπολίτευσης κ.ο.κ, δεν άλλαξε ριζικά το μουσικό τοπίο της εποχής του. Όμως έκανε κάτι λιγότερο εμφανές, αλλά εξαιρετικά σημαντικό: διαμόρφωσε τα μουσικά γούστα της γενιάς του αλλά και των νεότερων γενιών.

Δεν υπηρέτησε απλώς το πολιτικό τραγούδι (κάποιοι από αυτούς που το έκαναν, ήδη τους έχει φάει το μουσικό σκοτάδι): το προχώρησε πέρα από τα εύκολα συνθήματα. Δεν ακολούθησε το κυρίαρχο γούστο των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης: σφυρηλάτησε τις μουσικές (και ποιητικές) προτιμήσεις αν όχι όλης της νεολαίας, τουλάχιστον του πιο ανήσυχου κομματιού της.

Δεν μιμήθηκε το κυρίαρχο προοδευτικό γούστο, δεν υπέκυψε σ’ αυτό, δεν κολάκεψε το κοινό του. Δεν χρειάστηκε να το κάνει γιατί ο ίδιος ήταν κομμάτι της ανήσυχης νεολαίας εκείνης της εποχής. Δεν ήταν κάτι που ερχόταν «απέξω» – κι ας μην ξεχνάμε ότι έδωσε το παρών στο Πολυτεχνείο εκείνο «τον άγριο Νοέμβρη».

Έγραψε κάποια υπέροχα τραγούδια, όμως δεν ήταν ο σούπερ ταλαντούχος τραγουδοποιός, όπως π.χ. ο Μάνος Λοΐζος που μπορούσε μέσα σε ελάχιστο χρόνο να συνθέσει «αθάνατες μελωδίες», όπως τις λέμε. Δεν ήταν «μουσικός του αυτιού», απ’ αυτούς τους παλιούς που δεν ήξεραν να διαβάζουν νότες όμως μεγαλουργούσαν στην πίστα και στο στούντιο ηχογράφησης. Ήταν μουσικός του μυαλού χωρίς αυτό να σημαίνει ότι συναισθηματικά ήταν ψυχρός και άγονος. Κάθε άλλο. Όμως η υψηλή ευφυΐα, η μεθοδικότητα, η εργατικότητα, η πολιτική του εγρήγορση και το πάθος του ίσως ήταν εργαλεία πιο πολύτιμα και από το ταλέντο, που ασφαλώς διέθετε.

Η ευφυΐα του εντοπίζεται και στο πώς διάλεγε τους συνεργάτες του. Ήξερε να διαλέγει τους καλλιτέχνες που ταίριαζαν στο ύφος της μουσικής του. Αλήθεια, πώς θα ήταν η «Ρόζα» χωρίς τη βραχνή, παλλόμενη φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου; Θα ήταν ένα όμορφο τραγούδι, αλλά μια άλλη «Ρόζα».

Μπορούμε να φανταστούμε, π.χ., τον Μαζωνάκη να μας καλεί να «χορέψουμε στο φτερό του καρχαρία;» Πώς θα ήταν τα τραγούδια του Μικρούτσικου δίχως τους στίχους του Άλκη Αλκαίου, του Χικμέτ, του Βολφ Μπίρμαν; Χωρίς τις φωνές του Βασίλη Παπακωνσταντίνου, του Γιάννη Κούτρα; Τα «Πολιτικά Τραγούδια» του του 1975 δίχως τη λυγμική φωνή της Μαρίας Δημητριάδη;

Δεν ήταν λαϊκός συνθέτης με την παραδοσιακή έννοια ο Θάνος Μικρούτσικος. Ήταν του πιάνου και όχι του μπουζουκιού, όμως έκανε κάτι πολύ πιο φιλόδοξο: επαναπροσδιόρισε το λαϊκό και κατάφερε να αγγίξει, να συγκινήσει, να κεντρίσει τους εραστές του λαϊκού, να μεταβάλει τα κριτήριά μας ως προς το τι είναι ή θα μπορούσε να είναιλαϊκό σήμερα.

Η καλλιτεχνική στάση του Μικρούτσικου έχει πολλά να διδάξει –και όχι μόνο στους μουσικούς. Και η πολιτική στάση του δεν συμπυκνώνεται μόνο στη διαδρομή, στις δηλώσεις του, στην ύστερη συμπόρευσή του με το ΚΚΕ, αλλά εμπεριέχεται στο σύνολο της καλλιτεχνικής δημιουργίας του.

Αυτές οι πρώτες σκέψεις στριφογυρίζουν επίμονα στον νου μου από τότε που έμαθα για τον θάνατό του – και σίγουρα δεν έχει νόημα να καταθέσω κι εγώ τη λύπη μου για τον χαμό του γιατί τώρα το πένθος είναι πάνδημο. Νομίζω ότι στον καλλιτέχνη αυτόν αξίζει κάτι παραπάνω από το δίπολο «μ’ αρέσει / δεν αρέσει», κάτι διαφορετικό από τα βαρύγδουπα επίθετα ή τις συγκρίσεις με άλλους ομότεχνούς του της ίδιας γενιάς.

Πηγή : Εφημερίδα Των Συντακτών