Ιωάννης Γρυπάρης "Ο πραματευτής"

Ιωάννης Γρυπάρης * "Ο πραματευτής"

Ἦρθε ἀπ᾿ τὴ Πόλη νιὸς πραματευτὴς

μὲ διαλεχτὴ πραμάτεια,

μ᾿ ἀσημικὰ καὶ χρυσικὰ

καὶ μὲ γλυκὰ τὰ μαῦρα μάτια.

Κι οἱ νιὲς ποθοπλαντάζουν τοῦ χωριοῦ

στὶς πόρτες καὶ στὰ παρεθύρια,

κι οἱ παντρεμμένες ξενυχτᾶν

γιὰ τὰ σμιχτὰ γραφτά του φρύδια.

Τρίζωστη ζώνη ὁλόχρυση φορεῖ

σὲ δαχτυλίδι-μέση,

καὶ πιὰ ἡ ὡραία χήρα δὲ βαστᾷ:

- «Πραματευτή, πολὺ μ᾿ ἀρέσει

ἡ ζώνη ποὺ φορεῖς κι ὅ,τι νὰ πεῖς

σοῦ τάζω κι ἄλλα τόσα...»

- «Δὲ τὴν πουλῶ μ᾿ οὐδὲ φλουριὰ

μ᾿ οὐδ᾿ ὅσα κι ἄλλα τόσα γρόσα.

Ἔτσι ὡραία, -ὡραία πῶς νὰ σὲ πῶ,

ρόδο ἢ κρίνο;-

ἕνα μοῦ κόστισε φιλὶ

κι ὅπου βρῶ δύο τὴ δίνω...»

- «Σύρε ταχιὰ στὴν Ὥρια τὴ σπηλιά,

πραματευτὴ μὲ τὰ ὡραῖα μάτια,

καὶ ῾κεῖ σοῦ φέρνω τὴ τιμὴ

καὶ παίρνω τὴ πραμάτεια».

Τραβᾶ ταχιὰ στὴν Ὥρια τὴ σπηλιὰ

καὶ στοῦ μεσημεριοῦ τὴ ντάλα

φτάνει στὴν Ὥρια τὴ σπηλιὰ

σὲ μούλα χρυσοκάπουλη καβάλλα.

Δένει τὴ μούλα στὴ ξυνομηλιὰ

ποὺ σκιώνει μπρὸς στὸ σπήλιο,

στὰ μάτια του ποὺ τὸν πλανᾶν

βάζει συχνὰ τὸ χέρι ἀντήλιο

καὶ τρώει καὶ τρώει τὴ στράτα τοῦ χωριοῦ,

δὲ φαίνεται κι οὐδὲ γρικιέται

καὶ μπαίνει μέσα στὴ σπηλιὰ

κι ἀποκοιμιέται...

Μέσα στὴ στοιχειωμένη τὴ σπηλιὰ

ποὺ ἀποσταμένος γέρνει,

ὕπνος τὶς φέρνει, ὕπνος τὶς παίρνει:

Νεράιδες περδικόστηθες στητὲς

καὶ μαρμαροτραχῆλες,

ἀνίσκιωτα κορμιὰ ἀδειανά,

διανέματα κι ἀνατριχίλες,

στὶς κομπωτὲς πλεξοῦδες των φοροῦν

νεραϊδογνέματα καὶ πολυτρίχια

κι ἔχουνε κρίνους δάχτυλα

ῥοδόφυλλα γιὰ νύχια

καὶ χρυσομέταξα μαλλιὰ

κι ἐλιόμαυρες λαμπῆθρες

-τέτοιες μὲ μέλι σύγκαιρο μεστὲς

οἱ Ὑβλαῖες κερῆθρες.

Καὶ μία, ἡ Ἐξωτέρα, ἡ Παγανή,

παγάνα τοῦ θανάτου,

χτυπᾷ τὸν νιὸ πραματευτὴ

καὶ παίρνει τὰ συλλοϊκά του.

Τώρα στὴ χώρα ὁ νιὸς πραματευτὴς

κλαίει καὶ λέει πάλι κεῖνο:

- «Ἕνα μοῦ κόστισε φιλὶ

κι ὅπου βρῶ δύο τὴ δίνω,

τὴ ζώνη πὄπλεξε ἡ καλὴ -ὢ ἕνα φιλί,

ἡ ἀρρεβωνιαστικιά μου-

μὲ πλάνεσε μιὰ ξωτικιὰ στὴ ξενητειὰ

καὶ πῆρε τὰ συλλοϊκά μου!»

*Η οικογένειά του ήταν κρητικής καταγωγής, από τα Χανιά. Μετά την πτώση της Κρήτης οι Γρυπάρηδες εγκαταστάθηκαν στη Ζάκυνθο και άλλοιστις Κυκλάδες. Ο πατέρας του, Νικόλαος Ι. Γρυπάρης γεννήθηκε στον Αρτεμώνα της Σίφνου το 1832 και πέθανε το 1910, ήταν δάσκαλος και κατόπιν βιβλιοπώλης. Η μητέρα του Ελένη (1847-1910) καταγόταν από την οικογένεια Φραγκουλιάδη. Ο Ιωάννης Γρυπάρης γεννήθηκε στον Αρτεμώνα της Σίφνου στις 17/29 Ιουλίου 1870, όπου είχαν πάει για διακοπές οι γονείς του, οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί άλλωστε μεγάλωσε και σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή απ' όπου αποφοίτησε το 1888 με άριστα. Αργότερα βέβαια φοίτησε και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, παίρνοντας πτυχίο φιλολογίας. Στην Κωνσταντινούπολη επέστρεψε ως δάσκαλος. Εκεί έκανε την πρώτη λογοτεχνική του εμφάνιση, το 1895, εκδίδοντας, μαζί με την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, τον Φιλήντα και άλλους, το πρωτοποριακό αλλά βραχύβιο περιοδικό Φιλολογική Ηχώ. Ταυτόχρονα έγραφε σε λογοτεχνικά περιοδικά μέχρι το 1897, που θα επανέλθει στην Αθήνα και θα αριστεύσει τελικά στις πτυχιακές εξετάσεις Φιλολογίας. Από τότε θα εργαστεί ως καθηγητής σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Το 1898 ιδρύει μαζί με τους Κώστα Χατζόπουλο και Γιάννη Καμπύση το προοδευτικό περιοδικό «Η Τέχνη», το οποίο θα προκαλέσει μεγάλη αίσθηση. Το 1911 παντρεύεται και φεύγει με υποτροφία στην Ευρώπη, όπου και θα διαμείνει ως το 1914. Επανέρχεται στην Ελλάδα και στην εκπαίδευση ως γυμνασιάρχης, έπειτα ως επιθεωρητής και αργότερα ως υψηλόβαθμος υπάλληλος του Υπουργείου Παιδείας (Τμηματάρχης Α΄ στο Τμήμα Γραμμάτων και Τεχνών και Διευθυντής Επιστημών και Τεχνών). Το 1925 θα αρνηθεί θέση καθηγητή Μεσαιωνικής & Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο, ενώ από το 1930 μέχρι το 1935 θα οριστεί πρώτος διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου.

Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 ο Ιωάννης Γρυπάρης μαζί με άλλους Έλληνες λογίους προσυπέγραψε την «Έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους Διανοούμενους ολόκληρου του Κόσμου», με την οποία αφενός μεν καυτηριαζόταν η κακόβουλη ιταλική επίθεση, αφετέρου δε, διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων για κοινό νέο πνευματικό Μαραθώνα. Λίγο καιρό μετά θα τον βρει ο θάνατος από πείνα κατά την περίοδο της κατοχής (1942).

Ο Γρυπάρης συνέβαλε τα μέγιστα στην αναβίωση του αρχαίου δράματος με τις θεωρούμενες πλέον ως κλασικές μεταφράσεις του των αρχαίων τραγωδιών και για αυτόν τον λόγο έγινε γνωστός περισσότερο ως μεταφραστής. Στην περίοδο μάλιστα των σπουδών του και στα πλαίσια φροντιστηριακού μαθήματος υπέβαλε μετάφραση της Ιφιγένειας του Ευριπίδη. Μετέφρασε επίσης έργα ξένου ρεπερτορίου αλλά και άλλους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Στην ποίηση επηρεάστηκε από τον συμβολισμό και τον παρνασσισμό και θεωρείται ότι εντάσσεται στα πλαίσια της Νέας Αθηναϊκής Σχολής.

Βραβεύθηκε με το Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών για την ποιητική του συλλογή Σκαραβαίοι και Τερρακότες (1919).

Άφησε γενικό κληρονόμο της μεγάλης περιουσίας του την Εταιρεία Ελλήνων.

Επιμέλεια : Μπάμπης Μπ.